Good morning các bác, các anh chị, đây là Dharma Espresso cho ngày hôm nay với đề tài Phá Tan Sự Phân Tâm.
Lần trước chúng ta nói đến 3 điều chúng ta nên làm và ba điều nên tránh.
Ba điều nên làm
Nên cảnh giác, nên có cái tâm cẩn thận nhẹ nhàng, và biết chuyện gì nên, chuyện gì không nên làm, thí dụ như ngừng nói những điều gây tổn hại đến người khác.
Nên dùng năm con rắn (năm Ất Tỵ này) để mình hoạch định thêm một ý hướng mới nhằm tái tạo vận mệnh tức là thay đổi con người mình. Giống như con rắn thường lột da, mình cũng nên thay đổi cho hay hơn, tự cải thiện và trở nên tốt hơn. Cải thiện như thế nào thì chưa định hình được nhưng mình biết chiều hướng là nên cải thiện.
Nên phúc hành. Phúc hành là làm bất cứ điều gì từ cái bụng, từ lòng tốt. Chúng ta nên nghĩ điều tốt và nên tập khiêm nhường, khiêm tốn, ở dưới thấp, không cần ở trên cao.
Ba điều nên tránh
Tránh làm cho người ta hiểu lầm. Nếu lỡ gây hiểu lầm, mình nên bỏ thời gian để giải thích. Điều gì muốn nói, hãy uốn lưỡi trước. Cũng cần giải thích cho người ta đừng hiểu lầm về mình nhất là các bác tuổi Tỵ lại càng nên thường xuyên thực hành những điều trên, chứ không phải chỉ riêng năm Tỵ. Nếu e ngại người ta hiểu lầm về mình, hoặc nếu người ta nói những chuyện gì không rõ ràng, hãy kiên nhẫn dành chút thời gian và hãy để tâm giải thích cho người ta hiểu và cảm thông với mình.
Tránh dựa vào chuyện thị phi mà có thành kiến, chẳng hạn như khi đọc qua một bài trên báo. Có lần, một người đã gởi một cái text mắng Thầy lung tung đủ thứ cả nhưng sau khi coi xong, Thầy không có phản ứng liền mà suy nghĩ rồi nói chuyện với vài người trong nhà, và nhận ra: Ồ, té ra người ấy đau khổ quá nên mới có thể viết được những lời dữ dằn để giải tỏa những chuyện tức tối trong lòng.
Tránh phản ứng như con nít mà phải dùng trí tuệ để phán xét từ nhiều góc độ khác nhau. Có những lúc mình bị hàm oan hay bị chửi mắng, đó là chuyện bình thường nhưng cũng nên dằn lòng tự nhủ, có thể có chuyện gì đó không may xảy ra, chứ không phải tự nhiên mà người ta chửi mắng mình bởi vì họ hiểu lầm hoặc đang có những chuyện đau khổ trong lòng. Cho nên, dù tai nghe mắt thấy rồi nhưng hãy tránh phản ứng như trẻ con.
Tránh trả thù, trả đũa, trả đòn. Phải biết rằng mỗi người đều có 3 nọc độc tham-sân-si nên phải tránh, đừng để những tham lam, sân giận, lẫy hờn, si mê dẩn đến việc công kích người ta, trả thù, trả đũa, trả đòn, hoặc khiến tâm sinh oán độc.
Khi nghĩ lại một cách sâu sắc, Thầy thấy rằng 3 điều nên tránh trong năm con rắn thật hay nhưng còn một điều khác:
Trong thời đại này, hình như chúng ta mất đi khả năng tập trung. Chỉ mới tập trung thôi chứ chưa nói là chuyên chú bởi vì tập trung thì đưa tới sự chuyên chú, có chuyên chú thì mới đi vào trong thiền định, rồi đi vào trong tam muội được.
Vì sao không tập trung được? Bởi vì không có chú ý nên phải đi theo một chu trình từng bước theo thứ tự như sau:
Chú ý (pay attention),
Tập trung (focus),
Chuyên nhất, chuyên chú (concentration),
Thiền định (meditation).
Thiền định thường đạt trong trạng thái tam muội gọi là samadhi. Vì thiếu tập trung nên có một chuỗi những chuyện mình cần làm nhưng chỉ làm phớt qua thôi! Tại sao lại có những chuyện phớt qua đó? Vì chúng ta ở trong một văn hóa khiến tất cả mọi chuyện đều nhìn theo bề ngoài, tất cả đều là bề ngoài cả, không có thời gian để lắng sâu, lắng đọng nên không có thể có sự chú ý lâu dài được. Những chuyện làm cho tâm trí của mình bị xao lãng (distraction) có thể là chuyện chính trị chẳng hạn như phải lên nghe trên đài, đọc báo để biết chuyện gì mới xảy ra.
Còn có những vấn đề của thân xác (physical issues) cũng gây ảnh hưởng cho mình không ít như bị đau chỗ này, chỗ kia. Có khi bụng no quá hay đói quá cũng không làm được việc gì, v.v... Lại có những thói quen của thời đại số - Digital Self – hay còn gọi là cái ngã của thời đại số. Cái ngã đó là gì? Là bỏ thời gian trên online, trên máy nhiều quá nên thường gây lãng phí thời gian chứ chẳng ích lợi gì.
Digital Life và Physical Life đó gọi là cái ngã trong thời đại số và cái ngã trong thực tế của mình. Cái ngã thời đại số được mô tả như khi mình đọc một chút rồi chuyển qua xem TikTok chỉ có chút xíu thôi, rồi qua chỗ khác... làm cho tâm trí mình bị phân tán đến nỗi có muốn đọc bài báo dài cũng không được, hoặc cuốn sách dày chỉ đọc vài trang rồi xếp lại. Đó là căn bệnh chung của thời đại làm cho sự để ý đưa tới sự chuyên tâm từ từ biến mất.
Vì thế, sự phân tâm (distraction) đang trở nên một hội chứng chung của nhiều người. Hồi xưa, chúng ta không để ý tới, bây giờ không ngờ cái điện thoại cầm tay ngay cạnh mình có thể phá tan sự chú ý và khả năng thiền định. Nhiều khi đang ngồi thiền, âm thanh từ một tin nhắn (text message) bung lên, thế là phải mở ra xem.
Chính Thầy cũng lâm vào trường hợp tương tự, thí dụ như Thầy đang dạy đạo mà tự nhiên âm thanh từ đồng hồ Apple Watch gắn liền với cái phone, rung lên báo hiệu cho Thầy biết thời gian dành cho bài giảng pháp đã hết. Ô là la! Từ từ con người mình bị chi phối bởi kỹ thuật và công nghệ của thời đại bây giờ, và như thế, thời gian bị lãng phí rất nhiều. Càng lãng phí thời gian bao nhiêu, khả năng định lực càng hao dần. Đó là chưa nói tới những nhà công nghệ như Google, Facebook, TikTok... họ chỉ muốn một điều là chiếm sự chú ý của mình mà thôi.
Hiện thời, có nhiều người đi vô xem RedNote. Đó là một “app” trên internet, người Tàu gọi là Tiểu Hồng Thư (“Xiaohongshu” tức là “little red book”). Dường như RedNote chỉ muốn một chuyện duy nhất là vun trồng một ảnh hưởng thật lớn trong cuộc sống của người xem bằng cách thu hút sự chú ý của họ (attention). Thành ra, thời gian trong ngày của mình càng ngày càng mất dần và cái khổ là mình cho phép sự tán loạn và phân tâm đó, đến nỗi chúng ta gần như không thể nào cưỡng lại hoặc kháng cự lại.
Ví dụ như bộ phim hành động Highlander mà Thầy đã xem. Có nhiều phim hành động rất hay, nếu ai ưa thích loại phim này thì không thể nào bỏ qua hoặc nếu những trận đá banh nào có Messi, Thầy thường bị cuốn hút vào! Thực sự, Thầy chỉ muốn coi Messi đá banh trong trận đá bóng của giải World Cup mà thôi. May thay, đó chỉ là 4 năm mới có một lần. Các bác hãy tưởng tượng xem, tất cả những công ty, các công nghệ đó, họ đều muốn cái sinh mạng của mình. Sinh mạng mình nằm ở chỗ nào? Chính là ở trong cái chỗ mình chuyên chú, mà rõ ràng những chuyện mình chuyên chú vào đó nhiều khi không có ý nghĩa gì cả.
Cũng vậy, khi nghe tin tức hoặc một mục giải trí nào đó, lúc nào cũng có chen vào vài phút quảng cáo. Bất kỳ một chương trình nào hay một mục giải trí nào cũng vậy, họ đều chêm vào một tiểu tiết gì đó để người xem càng lúc càng bị cuốn hút vào trong cái dòng công nghệ khiến không thể nào kháng cự được.
Người ta nói rằng khi mình làm một chuyện gì 6 lần, từ từ mình bắt đầu nghiện. Thí dụ như coi phim bộ liên tục 6 ngày, thế nào cũng dính trong cái nạn nghiện ngập này, cứ muốn tiếp tục coi. Cho nên, trong năm Ất Tỵ này, ai muốn “lột da”, muốn thay đổi, thì sự thật là mình nên thay đổi, phải nhìn vào những chuyện gì làm cho mình bị phân tâm chia trí và nên cắt bỏ đi.
Thói quen hàng ngày
Thầy không biết mỗi người trong các bác có thể bị phân tâm chia trí như thế nào, nhưng mà đối với Thầy, thì Thầy quyết định làm những điều hằng ngày (daily routines) như sau:
Thói quen nhắm mắt để thiền định (meditation habit). Thí dụ buổi sáng là giờ thiền thì phải có giờ thiền đó.
Thói quen phải tu tâm linh hàng ngày (spiritual habit).
Thói quen đọc sách (reading habit), phải để giờ đọc sách. Điều này rất quan trọng trong đời sống, đọc kinh, đọc sách nhất là những sách hữu ích, cứ đọc để có một thói quen thì mới rời khỏi cái màn hình như iPad, hoặc iPhone...
Thói quen thể dục thể thao (exercise). Ngày nào cũng phải thể dục, vận động, phải làm cái gì đó để thân thể cử động như ra ngoài trời tắm nắng, rồi phải cử động tay chân.
Khi đã có những thói quen nói trên thì gọi là “lột xác”, từ từ mình sẽ thay đổi hơn. Cũng nên lưu ý và phải nhận ra rằng tất cả những công nghệ xung quanh càng xâm chiếm vào trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta: Con người dường như đang bị công nghệ hóa, đi đâu cũng phải đem theo cái phone; làm gì cũng phải lên Google, hầu như chúng ta bị gắn liền vô trong công nghệ của họ. Nhiều khi mình nói chuyện, và thấy rõ ràng mình đang nói chuyện với cái máy! Cho nên, phải có thêm một vài thói quen mới.
Thói quen mới
Giao thiệp và xử thế. Thí dụ bình thường thôi: Khi đang ăn uống, hãy tập đóng cái phone lại, hoặc để phone qua một bên. Điều này rất hay, nên làm như thế thì mới thoát xác, mới lột da được.
Thăm viếng, nói chuyện. Không phải chỉ nói chuyện qua điện thoại thôi mà cũng nên thăm viếng, nói chuyện. Bất kỳ ai cũng vậy, nếu không có người nào thân quen, có thể làm quen với những người hàng xóm.
Có thêm thói quen mới thì mình sẽ thành người mới. Nếu không, mình vẫn là con người cũ. Đương nhiên, nghiệp chướng của mình vẫn sẽ tiếp tục hoành hành và hành hạ mình. Cho nên, giống như con rắn lột da, chúng ta phải lột xác tức là có thói quen mới. Đó là những thói quen Thầy đề nghị với bác trong bài giảng hôm nay gồm có: Thói quen nhắm mắt để thiền định, thói quen tu tập tâm linh hàng ngày, thói quen phải đọc sách, thói quen phải thể dục thể thao. Những thói quen này rất thực tế, nếu không, chúng ta vẫn như cũ, chưa phải là con người mới trong năm mới.
Tất cả những thói quen nói trên phải đưa tới một cái nhìn mới. Đó chính là điều quan trọng nhất. Với cái nhìn mới sẽ làm cho mình đúng là một người của một năm mới. Nếu gọi là năm mới mà không có cái gì để chứng minh sự thay đổi của mình được mới hơn thì rất đáng buồn, các bác ơi! Bởi vậy, chúng ta, mỗi người phải có sự thay đổi. Phương thức thay đổi ra sao Thầy đã nói rồi.
Tóm lại, phải thay đổi những thói quen hằng ngày, phá tan đi sự nghiện ngập của mình để không còn bị chi phối, phân tâm, không còn bị các công nghệ xung quanh vây bọc, lấy hết đi sự chú ý và thời gian sống của mình để rồi bị nó kéo thời gian sống của mình vào trong iPad, iPhone và trong tất cả những thứ nhân tạo (artificial) khiến mình không còn cái sức sống của chính mình nữa, và luôn phải dựa những sản phẩm công nghệ ấy. Hãy bắt đầu thay đổi lại từ bên trong, đó là ý nghĩa của năm Ất Tỵ này.
Thầy nhắc lại và hy vọng rằng bốn thói quen trong năm mới này sẽ giúp chúng ta có những bước đầu để thay đổi: Thói quen nhắm mắt thiền định, thói quen tu tập tâm linh, thói quen đọc sách và thói quen tập thể dục.
Cám ơn các bác đã lắng nghe. Chúc các bác một ngày yên lành.
Comments